۱۸۸۶ــ روز اول ماه می

در کشور جوان ایالات متحد امریکا است که برای اولین‌بار از این سلاح تازه  در مقیاس بزرگ استفاده می‌شود. آنارشیسم در آنجا هم از راه موج بزرگ مهاجرت ریشه می‌دواند و در میان لشکر فقرا که در مراکز بزرگ صنعتی شمال جاگیر می‌شوند، همان‌جاها که مزدبگیران در شرایط مشابه بردگان جنوب به سر می‌برند، زمین مناسبی برای رشد می‌یابد. در اوایل دهه‌ی ۱۸۸۰ جنگ داخلی به شکل مبارزه‌ی اجتماعی ــ که به‌شدت سرکوب می‌شود مانند شلیک تیربار سنگین پلیس دولت فدرال به کارگران راه‌آهن پنسیلوانیا ــ ادامه می‌یابد. رگبار گلوله‌ها و سرنیزه‌ی تفنگ‌ها ده‌ها کشته به جا می‌گذارد. برای تازه‌واردها رؤیای آمریکایی تبدیل به کابوسی درازدامن می‌شود.

کنیون زیمر KENYON ZIMMER تاریخ‌دان و استاد دانشگاه آرلینگتون تگزاس

آنارشیست‌های مهاجر آلمانی، یهودی یا ایتالیایی داستان مشترکی دارند. آنها یا کارگران ماهرند که فقط می‌توانند کارهایی پیدا کنند که ‌نیازی به مهارت ندارد یا کارگران غیرماهرند که پست‌ترین کارها به‌شان پیشنهاد می‌شود. درنتیجه از توهم وجود امکانات اقتصادی بیرون می‌آیند، تصورشان نسبت به نظام سیاسی که به‌طرز مبهمی می‌شناختند ش و می پنداشتند که دمکراتیک است و جمهوری‌خواه، تغییر می‌کند، درعوض آنچه در این دوره می‌بینند تسلط فساد و قدرت شرکت‌هاست؛ و بعضی از این مهاجرانِ از توهم بیرون آمده با ایده‌های رادیکال آشنا می‌شوند.

این آشنایی با ایده‌های رادیکال بیشتر در شیکاگو اتفاق می‌افتد که بیشترِ مهاجران به آنجا می‌روند. صنعت فولاد، بتن و گوشت بیشترین تقاضا را دارند. شهرِ افتاده در دام مافیای روبه‌رشد که صاحبان قدرتمند صنایع حمایت مالی اش می‌کنند، مالامال است از کارگرانِ جدا شده از بقیه‌ی اجتماع، روسپیان و کودکان خیابانی، و به‌سرعت تبدیل می‌شود به محل دعوا.

کنیون زیمر

شیکاگو در دهه‌ی ۱۸۸۰ کانون فعالیت آنارشیست‌ها در ایالات متحد بود.

متیو کار

شیکاگو شهری بود که روابط کار در آن خیلی سخت و زمخت بود. اساسا جایی برای مذاکره و مصالحه وجود نداشت، درنتیجه شرایط سختی بود. از یک‌طرف کارگران را می‌دیدید که در شرایط غیر قابل باوری زندگی می‌کردند و از طرف دیگر نخبگان محلیِ کسب‌وکار که حاضر نبودند هیچ مصالحه‌یی از هیچ نوعی با کارگران بکنند.

در روز اول ماه می سال ۱۸۸۶،که هنوز روزی است مثل بقیه‌ی روزها، شعار اعتصاب سراسری متأثر از استراتژی تازه‌ی آنارشیستی مطرح می‌شود. ۳۴۰ هزار کارگر برای تغییر مدت روز کاری به هشت ساعت دور هم گرد می‌آیند. پلیس دخالت می‌کند و با خشونت تظاهرکنندگان را متفرق می‌کند. دیوارها پوشیده از دعوت به انتقام می‌شوند. دو روز بعد آنارشیست‌ها تظاهرات اعتراضی در میدان هی‌مارکت (Haymarket) برگزار می‌کنند. این رویداد در تاریخ جنبش کارگری ماندگار می‌شود.

متیو کار

تظاهرات عظیمی برگزار شد که رهبران آنارشیست در آن سخنرانی کردند اما در پایانِ تظاهرات وقتی که پلیس خواست با خشونت جمعیت را متفرق کند…

رابرت گراهام

یکی از میان جمعیت بمبی را به‌سوی پلیس پرتاب کرد، بمب منفجر شد و چند افسر کشته و زخمی شدند. آشوب می‌شود. پلیس آتش می‌گشاید، بعضی از تظاهرکننده‌ها سلاح داشته‌اند و من مطمئن ام که در میانشان آنارشیست هم بوده و می‌بینیم که آمریکایی‌ها تا به امروز عادتشان را به داشتن سلاح واننهاده‌اند. مقامات بدون هیچ مدرکی اعلام کردند که آنارشیست‌ها مسئول بی‌نظمی و پرتاب بمب بوده‌اند.

متیو کار

پلیس شیکاگو ده‌ها آنارشیست را دستگیر کرد، درحالی‌که بعضی از آنها اصلا به تظاهرات نیامده بودند. درنتیجه، این عملِ پلیس نمونه‌یی از رفتار کلاسیک نیروهای واپسگرا در شهری خاص، در این مورد شیکاگو، دانسته شد که از چنین رویدادی بهره می‌برند تا سرکوب در مقیاس بزرگتر را توجیه کنند.

هشت آنارشیست متهم شدند که بمب را آنها پرتاب کرده‌اند. دادستان در بیان اتهاماتش به‌طور ضمنی بی‌گناه بودن آنها را می‌پذیرد: «می‌دانیم که این هشت مرد از هزاران نفر دیگری که با آنها بوده‌اند گناهکارتر نیستند. اما اینها را انتخاب کرده‌ایم چون‌که اینها رهبر بوده‌اند، آقایان هیأت منصفه درس عبرتی به دیگران بدهید، باید به دار شان آویخت تا جامعه و مؤسسه‌های ما حفظ بشوند.» از هشت نفر پنج تن به مرگ محکوم می‌شوند. لوییس لینگ^۱ در زندان خودکشی می‌کند. چهار نفر دیگر، آگوست اسپیس^۲، جرج اِنگِل^۳، آدولف فیشر^۴ و آلبرت پارسونز^۵ به دار آویخته می‌شوند.

متیو کار

تنها در سال ۱۸۹۳ بود که فرماندار ایلینویز از اعدام آنارشیست‌ها عذرخواهی کرد. او تأیید کرد که رئیس پلیس شیکاگو بوده که همه‌ی جریان بمب‌گذاری را سازماندهی کرده و حتی ترور به دستور او انجام شده تا بعد بتواند سرکوب پلیس را توجیه کند.

رابرت گراهام

این خشم فراوانی را برانگیخت، نه‌تنها در میان آنارشیست‌ها، بلکه حتی میان مردم آزاده، چون محاکمه خیلی غیرعادلانه بود؛ آنها اعدام شدند چون آنارشیست بودند، نه به‌خاطر اینکه کاری کرده بودند. در نتیجه‌ی اعدام شهدای هی‌مارکت، آنها قهرمانان مردمی نه‌تنها بین آنارشیست‌ها بلکه در میان سوسیالیست‌های سراسر جهان شدند. پرتره‌هایشان همه‌جا در دفاتر اتحادیه‌های کارگری در انگلیس و فرانسه و امریکای لاتین به دیوارها بود.

پی‌آمد جهانی ماجرای هی‌مارکت، تصویب روز اول ماه می به‌عنوان روز جهانی کارگر است. در سال‌های بعد، تظاهرات‌ در همه‌جا به رهبری آنارشیست‌ها برگزار می‌شود. اما در فرانسه است که قتل عام شیکاگو، آنارشیسم را به دوره‌یی نو وارد می‌کند: دوره‌ی بمب‌گذاری‌ها و تبلیغ از راه عمل انقلابی.

۱۸۹۲ ــ تبلیغ از راه عمل انقلابی

دوران زیبا (بِل اپوک)^۶ است. پاریس از زمان کمون خود را بازسازی کرده و هرگز بیشتر از این، شهر نور و هنر و عشق نبوده است. تبدیل به نخستین مرکز مالی شده و کانون امپراتوری استعماریِ رو به گسترشی است که برای چند سالی پایتخت جهان می‌شود. بورژوازیِ پیروز و دموکراسی جوان و مغرور می‌تواند جشن ۱۰۰ سالگی انقلاب فرانسه را که دیگر از معنی تهی شده بگیرد و از غرب دعوت کند تا از نمایشگاه بزرگ جهانی‌اش بازدید کند. آنها که کنجکاوند می‌توانند بین دو کاخ جنگ و کاخ صنایع از یک‌سو و مارک تجاری تازه به نام باستیّ^۷ که برای این مناسبت بازسازی شده، در بازنمایی شکوهمند قتل‌عام سرخپوستان مشارکت کنند یا در کوچه‌های وسیع و مشبک باغ‌وحش‌های تازه‌ی انسانی با بی‌تفاوتی قدم بزنند. اینجا مارکسیسم هنوز در اقلیت مطلق است و آنارشیسم تنها جنبش توده‌یی انقلابی است. لوییز میشل، که از زندان با اعمال شاقه‌ی کالدونیا بازگشته، و در آنجا نظریه‌های لیبرتری را پذیرفته، پشت سر هم کنفرانس می‌گذارد، تظاهرات سازماندهی می‌کند و حتی نماد جدیدی به جنبش می‌دهد.

گائتانو منفردونیا

می‌گویند که لوییز میشل بود که برای اولین‌بار از پرچم سیاه استفاده کرد، لوییز میشل در تظاهرات بیکاران در پاریس در سال ۱۸۸۳، از پارچه‌یی سیاه به‌عنوان علامت استفاده می‌کند و بعد، در طول محاکمه این حرکت خود را توجیه می‌کند.

ماریان انکل

پرچم سیاه هم پرچم عزاداری و هم پرچمی است ویژه‌ی آنارشیست‌ها.

گائتانو منفردونیا

درواقع همه‌چیز کمی پیچیده‌تر است، زیرا در همان زمان، در لیون روزنامه‌یی منتشر می‌شود که اسمش خیلی روشن، هست پرچم سیاه^۸.

ماریان انکل

فکر می‌کنم که اولین چیزی است که پرچم سیاه نام دارد.

گائتانو منفردونیا

اما خیلی مهم است که یک چیز را بدانیم و آن اینکه آنارشیست‌ها به این دلیل از پرچم سیاه استفاده نکردند که لوییز میشل از پارچه‌ی سیاه استفاده کرد و یا به این دلیل که روزنامه‌یی در لیون عنوانش بود پرچم سیاه، نه؛ در ابتدا تعداد کمی از آن استفاده می‌کنند. آن‌موقع پرچم آنارشیست‌ها رنگش قرمز بود. بسیاری از آزادی‌خواهان و مارکسیست‌ها خوششان نمی‌آید، اما واقعیت این است.

از طرف دیگر، سرود  بین‌الملل، که به سرود حزب کمونیست تبدیل می‌شود و اوژن پُتیه تازه نوشته است، در اصل به گوستاو لوفرانسه، آنارشیستِ امضاکننده‌ی پیمان سنت‌ایمیه اهدا شده بود. حتی امروز این سرود که در حال‌وهوای مارسییز ساخته شده، همچنان مانیفست واقعی زندگی لیبرتر و آزادی‌خواهانه است به‌ویژه آنجاکه در آغاز بند دوم از شعار معروف نه خدا، نه سزار و نه قاضی استفاده می‌کند.

سرود انترناسیونال

رهاننده‌ی برتری در کار نیست

نه خدا، نه سزار، نه قاضی؛

خود به رهایی خویش برخیزیم ای تولیدگران!

رستگاری مشترک را برپا داریم.^۹

اما، در این دوره‌ی خروش دوباره‌ی انقلابی، برای لوییز میشل، زمان زمانِ ترانه و سخنرانی‌های زیبا نیست. باید اقدام کرد. او با الهام از کارل هاینزن و مقاله‌اش درباره‌ی کشتن و متأثر از استراتژی نیهیلیست‌ها^۱۰ که روسیه را به خون و آتش گشودند، کارگران را به قیام خشونت‌آمیز فرامی‌خواند: «یعنی هیچ بیلی نیست تا با آن راه‌های زیرزمینی بکنیم، هیچ دینامیتی نداریم تا پاریس را هوا کنیم، یک قطره نفت نیست که همه‌جا را به آتش بکشیم؟ راه نیهیلیست‌ها را بروید و من پیشاپیشِ شما خواهم بود؛ در ویرانه‌های جامعه‌یی فاسد که صدای فروریختن اش از همه‌طرف به گوش می‌رسد و درنتیجه هر شهروند خوب باید با آهن و آتش از شر آن خلاص شود، ما دنیای تازه‌ی اجتماعی ایجاد خواهیم کرد».

او با مالاتستا و کروپوتکین به یکمین کنگره‌ی بین‌المللی آنارشیست‌ها در لندن می‌رود و با آنها استراتژی جدید جنبش را تعریف می‌کند.

جانپیترو برتی GIAMPIETRO BERTI

تبلیغ از راه عمل انقلابی یک نویسنده‌ی خاص و مشخص ندارد. بیانی خودجوش از اقدام انقلابی است.

سرواندو روچاSERVANDO ROCHA تاریخ‌دان و روزنامه‌نگار

فقط انفجار بمب نبود بلکه کنشی بود که مرزهای زبانی را در‌نوردید. آنارشیست‌ها  بر این گمان بودند که از راه ژست ویژه‌یی که می‌گیرند راحت‌تر خواهند توانست پیام لیبرتری‌شان را منتقل کنند.

جانپیترو برتی

و به‌این‌ترتیب انقلابی‌ها را در معرض آزمون می‌گذارد، به این معنی که انقلابی کسی نیست که کناری می‌نشیند و همه‌اش حرف می‌زند، نه! انقلابی عمل می‌کند، کسی است که با اعمالش اعتبار خود را کسب می‌کند.

این مفهوم که دست زدن به عملی درخشان می‌تواند جرقه‌ی انقلابی ایجاد کند که غرب را شعله‌ور خواهد کرد، فرانسوا کونیگستاین معروف به راواشول را متقاعد می‌کند. او رمز عبور لوییز میشل و کروپوتکین را که به‌همراه مالاتستا نظریه‌پردازان جدید آنارشیسم هستند و خواستار شورش دایمی از راه سخنرانی، نوشتن، استفاده از خنجر یا دینامیت اند به کار می‌ برد. راواشول همچنین در جدیدترین اختراع نوبل، ابزار ایده‌آل برای از بین بردن دنیای قدیمی را می‌یابد. او کار با نیتروگلیسیرین را می‌آموزد و پس از سرکوب شدید اولین تظاهرات اول ماه می در فرانسه، که شورش به‌ناگهان به خشم تبدیل شد، تصمیم می‌گیرد اقدام کند.

ماریان انکل

آنارشیست‌ها تصمیم گرفتند که روز اول ماه می 1891 روز مبارزه و عمل باشد نه روز نمایش صف منظم از افراد، چیزی که امروز می‌بینیم. بنابراین در کلیشی^۱۱، درگیری‌هایی بین پلیس و آنارشیست‌ها به وجود می‌آید و در فورمی^۱۲ در شمال، پلیس به روی زنان و کودکان که در صف جلوی تظاهرات هستند شلیک می‌کند و خیلی‌ها را می‌کشد. به این علت است که راواشول دست‌به‌کار استفاده از بمب می‌شود.

راواشول به‌طرز نمادینی بمب‌های دست‌سازش را در بلوار سن‌ژرمن و خیابان کلیشی، جلوی درِ خانه‌ی قاضی و دادستانی که سه تظاهرکننده‌ی آنارشیست را به زندان طولانی‌مدت محکوم کرده بودند منفجر می‌کند. آسیب بمب‌ها قابل توجه است.

متیو کار

این بمب‌ها کسی را نکشتند، فقط پاسخی بودند به زندانی کردن تظاهرکنندگان آنارشیستِ خیابان کلیشی اما پلیس فرانسه و تا حدی پلیس انگلستان و رسانه‌ها در این دو کشور و بقیه‌ی دنیا راواشول را که چهره‌ی مهمی در جنبش آنارشیستی نبود به‌عنوان نماد آنارشیسم، چهره‌ی تیره‌ی باوری مخرب به نمایش گذاشتند.

 افسانه‌ی آنارشیست بمب‌گذار زاده می‌شود. راواشول می‌ترساند. دنبالش می‌گردند. کلانتری‌ها به سلاح‌های جدید مجهز می‌شوند. پلیس دوباره ادعای علمی بودن می‌کند. یکی از اولین فیش‌های سنجش و اندازه‌گیری اندام بدن انسان اختراع می‌شود. تصویر چهره‌ی راواشول در صفحه‌ی اول همه‌ی روزنامه‌ها چاپ می‌شود و به لطف روش‌های تازه‌ی ارتباطات نامش در تمام جهان شنیده می‌شود.

ژان ــ ایو مولیه

چهار روزنامه‌یی که بین  هفتصدهزار تا یک‌میلیون تیراژ دارند، لو پتی پاریزین، لو پتی ژورنال، لو ژورنال و لو مَتَن^۱۳ حتی بعضی در ویژه‌نامه‌های یکشنبه‌شان مانند دومنیکو، همه‌کاری می‌کنند تا هراس بیافرینند اما می‌توان گفت که این حمله‌ها در افکار عمومی به‌سرعت حس دشمنی برنیانگیختند.

کاملا برعکس راواشول حس همدردی مردم را برانگیخت چنان‌که مانند ماندرن^۱۴ یا کارتوش^۱۵ قهرمان شد، انتقام‌گیرنده‌یی که برایش به ریتم کارمانیول^۱۶ ترانه نوشتند:

لا راواشول

لا راواشول برقصیم

زنده باد صدا، زنده باد صدا

لا راواشول برقصیم

زنده باد صدای انفجار